11ème des douze actes du corps d’émanation suprême du Bouddha
La mise en mouvement de la roue du Dharma
A la requête de Brahma et d’autres, en des lieux déterminés ou inconnus,
Il tourna par trois fois la roue des enseignements provisoires et définitifs.
Alors qu’il demeurait au pied de l’arbre de la libération, le parfait bouddha pensait en lui-même : « Cette profonde réalité que j’ai découvert, nul être mondain ne peut la comprendre ». Et il dit alors :
Profonde, apaisée, sans élaborations, claire lumière incomposée,
La réalité que j’ai découverte est telle une ambroisie !
Puisque ceux qui en seraient instruits ne pourrait la comprendre,
Silencieux, je resterai dans l’épaisse forêt.
Ayant annoncé cela, le Bouddha demeura impassible.
Par la force du Bouddha, arriva Shikhinbrahma accompagné d’un entourage de six millions huit cent mille, et bien que tous le supplièrent d’enseigner le Dharma, il refusa. Brahma fit appel à Indra pour qu’il les accompagne et lorsqu’ensemble ils présentèrent leur demande à trois reprises, le Bouddha qui avait clairement perçu les niveaux de capacité des disciples, accepta leur requête. Il promit d’ouvrir l’accès à cette ambroisie en commençant par les êtres [dont le statut est] indéterminé, au son de : « L’Ainsi allé va tourner la roue du Dharma », qui se propagea jusqu’au Groupe des Brahmas.
Puis il alla mendier à Varasani, et tandis qu’il s’approchait du Parc des gazelles de Rishipathana, les Cinq excellents vinrent à sa rencontre : « Approchez » leur dit-il, et par cela seulement ils reçurent l’ordination majeure. Mille grands trônes aux supports de lions s’élevèrent en ce lieu : Le Bouddha circumanbula les trois premiers, et au moment où il prit place sur le quatrième, assis jambes croisées, pendant que résonnait l’exhortation à l’écoute du Dharma, une lumière intense envahit les mondes des dix directions. Un nombre infini de dieux et de bodhisattvas s’étaient rassemblés autour de lui, dont un fils de dieu nommé Bodhisattva-qui-fait-tourner-la-roue-de-la-doctrine-dès-la-production-de-l’esprit d’éveil, qui lui offrit une roue à mille rayons fabriquée avec l’or tiré du fleuve Jambu. Au quatrième jour du sixième mois lunaire, le Bouddha exposa les quatre vérités dans leurs trois modes –essence, fonction et fruit-, tournant ainsi la roue de la doctrine selon ses douze aspects : les cinq excellents atteignirent l’état d’arhat et ce fut en ce monde la première occurrence des trois joyaux.
En commençant par [la présentation] des sens provisoire et définitif, il tourna par trois fois la grande roue de la doctrine, vertueuse au début, en son cours et à la fin, dans toutes sortes de lieux fixés – successivement au Mont Gaya, au Pic de Ghandhamadana, à Rajagriha, au Pic des Vautours, à Shravasti, dans les jardins de Jevatana, au Kosala, à Kapilavastu et dans la ville de Vaishali – et en des lieux indéterminés, tels les séjours des dieux et des nagas, les précieuses demeures vajra, et ainsi de suite.
Il établit les deux suprêmes [Shariputra et Maudgalyayana] et d’innombrables disciples des quatre sortes dans les quatre types de fruit, prophétisa l’éveil d’innombrables hommes et dieux de la lignée du grand véhicule, et démontra à Shravasti les prodiges mondains et supramondains. Pour le bien de Mahayadevi, sa mère, il fit une retraite d’été au Ciel des trente-trois puis descendit du domaine des dieux dans la ville de Sankashya. Au glorieux stupa de Dhanyakataka et en d’autres lieux, il enseigna le véhicule du mantra à des disciples exceptionnels. Ainsi, les prodiges des quatre conversions sont indicibles et dépassent le domaine de la pensée.
En résumé, il demeura au palais jusqu’à l’âge de vingt-neuf ans, pratiqua les austérités pendant six ans, s’éveilla pleinement à trente-cinq ans, et fit quarante-cinq retraites d’été, tournant l’insurpassable roue du Dharma jusqu’à l’âge de quatre-vingts ans.
Extrait de l’Encyclopédie des connaissance de Jamgön Kongtrul
Livre 2 – Chapitre 3
Traduit du tibétain par Tchamé Dawa – Eussel Longyé en 2012, pour le bien de tous les êtres.
Toute erreur ou approximation lui revient !
།ཚངས་སོགས་གསོལ་བཏབ་ངེས་དང་མ་ངེས་གནས།
།དྲང་ངེས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་རིམ་གསུམ་བསྐོར།
།རྫོགས་པའི་སངས་རྒྱས་ཤིང་སྒྲོལ་རྒྱུའི་དྲུང་དུ་བཞུགས་པའི་ཚེ་རང་གིས་བརྙེས་པའི་ཆོས་ཟབ་མོ་དེ་འཇིག་རྟེན་པ་ཀུན་གྱིས་མི་རྟོགས་པར་དགོངས་ཏེ།
ཟབ་ཞི་སྤྲོས་བྲལ་འོད་གསལ་འདུས་མ་བྱས། །འདུད་རྩི་ལྟ་བུའི་ཆོས་ཤིག་བདག་གིས་རྙེད།
།སུ་ལ་བསྟན་ཀྱང་གོ་བར་མི་ནུས་པས། །མི་སྨྲ་ནགས་འདབ་ཉིད་དུ་གནས་པར་བྱ།
།ཞེས་གསུངས་ཏེ་ཐུགས་ལས་ཆུང་ངུར་ཞུགས་པ་ན། སངས་རྒྱས་ཀྱི་མཐུས་ཚངས་པ་གཙུག་ཕུད་ཅན་འཁོར་འབུམ་ཕྲག་དྲུག་ཅུ་རྩ་བརྒྱད་ཀྱི་འཁོར་དང་ལྷན་ཅིག་ཏུ་འོངས་ནས་ཆོས་སྟོན་པར་གསོལ་བ་བཏབ་ཀྱང་མ་གནང་བ་ན། བརྒྱ་བྱིན་གྲོགས་སུ་སྦྲན་ཏེ་ལན་གསུམ་དུ་གསོལ་བ་བཏབ་པས། གདུལ་བྱ་རྣམས་ཀྱི་དབང་པོའི་རིམ་པ་ལེགས་པར་གཟིགས་ཏེ་མ་ངེས་པའི་སེམས་ཅན་རྣམས་ལས་བརྩམས་ཏེ་བདུད་རྩིའི་སྒོ་དབྱེ་བར་ཞལ་གྱིས་བཞེས་པ་ན། དེ་བཞིན་གཤེགས་པས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་རོ་ཞེས་པའི་སྒྲ་ཚངས་རིས་ཀྱི་བར་དུ་གྲགས་སོ། །དེ་ནས་ཝ་ར་ཎཱ་སིར་བསོད་སྙོམས་མཛད་ཅིང་དྲང་སྲོང་ལྷུང་བ་རི་དྭགས་ཀྱི་ནགས་སུ་གཤེགས་པའི་ཚེ་ལྔ་སྡེ་བཟང་པོས་མདུན་བསུས་ཏེ་དེ་དག་ཚུར་ཤོག་གིས་དགེ་སློང་གི་དངོས་པོར་གྱུར་ནས། ས་ཕྱོགས་དེར་སེང་གེའི་ཁྲི་ཆེན་པོ་སྟོང་བྱུང་བ་དང་ཁྲི་དང་པོ་གསུམ་ལ་བསྐོར་བ་མཛད་ཅིང་ཁྲི་བཞི་པ་ལ་སྐྱིལ་མོ་ཀྲུང་གིས་བཞུགས་པའི་ཚེ་ཕྱོགས་བཅུའི་འཇིག་རྟེན་ཏུ་སྣང་བ་ཆེན་པོས་ཁྱབ་པ་དང་ཆོས་ཉན་པར་སྐུལ་བའི་སྒྲའང་བྱུང་བ་ན། ལྷའི་བུ་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་སེམས་བསྐྱེད་མ་ཐག་ཏུ་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བསྐོར་བ་ཞེས་བྱ་བས་ཛམྦུ་ཆུ་གསེར་ལས་གྲུབ་པའི་འཁོར་ལོ་རྩིབས་སྟོང་པ་ཕུལ་བ་སོགས་བྱང་ཆུབ་སེམས་དཔའ་དང་ལྷ་དཔག་ཏུ་མེད་པ་དག་ཀྱང་འདུས་པ་ལ་ཆུ་སྟོད་ཟླ་བའི་ཚེ་བཞིར་བདེན་པ་བཞིའི་ངོ་བོ་དང་། བྱ་བ་དང་འབྲས་བུའི་ཚུལ་གྱིས་ལན་གསུམ་དུ་བཟླས་ཏེ་རྣམ་པ་བཅུ་གཉིས་སུ་བསྐོར་བའི་ཆོས་བསྟན་པས་ལྔ་སྡེ་བཟང་པོས་དགྲ་བཅོམ་ཐོབ། །འཇིག་རྟེན་ན་དཀོན་མཆོག་གསུམ་གྱི་ཐོབ་མ་བྱུང་། དེ་ནས་རིམ་པར་རི་བོ་ག་ཡ་དང་སྤོས་ངད་ལྡང་། རྒྱལ་པོའི་ཁབ། བྱ་རྒོད་ཕུང་པོའི་རི། མཉན་ཡོད་རྒྱལ་བྱེད་ཀྱི་ཚལ། ཀོ་ས་ལ། སེར་སྐྱའི་གཞི། ཡངས་པ་ཅན་གྱི་གྲོང་ཁྱེར་ལ་སོགས་པ་ངེས་པ་དང་། ལྷ་དང་ཀླུའི་གནས། རྡོ་རྗེ་རིན་པོ་ཆེའི་ཁང་པ་སོགས་མ་ངེས་པའི་གནས་ཅི་རིགས་པ་རྣམས་སུ་དྲང་བ་དང་ངེས་པའི་དོན་ལས་བརྩམས་ཏེ་ཐོག་མཐའ་བར་དུ་དགེ་བའི་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་ཆེན་པོ་རིམ་པ་གསུམ་དུ་བསྐོར། མཆོག་ཟུང་ལ་སོགས་པ་འཁོར་རྣམ་པ་བཞི་བགྲང་བ་ལས་འདས་པ་འབྲས་བུ་རྣམ་པ་བཞི་ལ་བཀོད། ཐེག་པ་ཆེན་པོའི་རིགས་ཅན་གྱི་ལྷ་དང་མི་གྲངས་མེད་པ་བྱང་ཆུབ་ཏུ་ལུང་བསྟན། མཉན་ཏུ་ཡོད་པར་འཇིག་རྟེན་དང་འཇིག་རྟེན་ལས་འདས་པའི་ཆོ་འཕྲུལ་ཆེན་པོ་བསྟན། སུམ་ཅུ་རྩ་གསུམ་དུ་ཡུམ་སྒྱུ་འཕྲུལ་ཆེན་མོའི་ཆེད་དུ་དབྱར་གནས་པར་མཛད་ཅིང་གྲོང་ཁྱེར་གསལ་ལྡན་ཏུ་ལྷ་ལས་བབས། དཔལ་ལྡན་འབྲས་སྤུངས་ཀྱི་མཆོད་རྟེན་ལ་སོགས་པར་གདུལ་བྱ་ཐུན་མོང་མ་ཡིན་པ་རྣམས་ལ་སྔགས་ཀྱི་ཐེག་པ་བསྟན་པ་སོགས་འདུལ་བཞིའི་ཆོ་འཕྲུལ་བསམ་བརྗོད་ཀྱི་ཡུལ་ལས་འདས་ཤིང་། མདོར་ན་དགུང་ལོ་ཉེར་དགུར་ཁབ་ཏུ་བཞུགས། ལོ་དྲུག་ཏུ་དཀའ་བ་སྤྱད། དགུང་ལོ་སོ་ལྔ་པར་སངས་རྒྱས་ནས་དགུང་ལོ་བརྒྱད་ཅུ་ཐམ་པའི་བར་དབྱར་གནས་པ་བཞི་བཅུ་རྩ་ལྔ་མཛད་ནས་ཆོས་ཀྱི་འཁོར་ལོ་བླ་ན་མེད་པ་བསྐོར་ཏོ།